Xəbərlər
Uzunmüddətli tərəfdaşlıq üçün etibarlı platforma
Anastasiya Lavrina
YAP Gənclər Birliyinin üzvü
20 yanvar 2025-ci il tarixində, Davosda İqtisadi Forumu çərçivəsində Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev Çinin CGTN telekanalına müsahibə verərkən, ölkənin xarici siyasətinin əsas aspektləri, o cümlədən ərazi bütövlüyünün bərpası, Ümumdünya Ticarət Təşkilatına üzvlük cəhdləri və Çin ilə əlaqələrin dərinləşdirilməsi məsələlərinə toxunmuşdur. Son illərdə Çinin Azərbaycanla ikitərəfli əlaqələrin inkişafına marağında ciddi artım dinamikası müşahidə olunur. 2024-cü ildə tərəflər Strateji Tərəfdaşlıq haqqında bəyannamə imzalamışlar. Bu addım ölkələr arasında təkcə iqtisadi-ticarət sahəsində deyil, həm də müxtəlif beynəlxalq təşkilatlar çərçivəsində əməkdaşlığın genişləndirilməsi üçün yeni perspektivlər açdı ki, bu da qlobal kontekstdə Azərbaycanın Çin üçün strateji əhəmiyyətinin artmasından xəbər verir.
Azərbaycan qoşulmamaq prinsipinə sadiq qalaraq, öz milli maraqlarını fəal müdafiə edərək balanslaşdırılmış xarici siyasət yürüdür. İqtisadiyyatın investisiya yönümlü inkişafı və daxili sabitliyin möhkəmləndirilməsi strategiyası davamlı artım üçün möhkəm zəmin yaradır. Bu siyasət Bakının qərarlarına təsir edə bilməyən bəzi ölkələrin maraqlarına ziddir. Bununla belə, Çin kimi ölkələr üçün Azərbaycan uzunmüddətli strateji münasibətlər qura biləcəyi bərabərhüquqlu və etibarlı tərəfdaşdır.
2020-ci ildə baş verən 44 günlük vətən müharibəsindən sonra Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün bərpası Çin tərəfindən müsbət qarşılanıb. Bu, dövlətlərin ərazi bütövlüyü və suverenliyi prinsipini həmişə dəstəkləyən Pekinin diplomatik xəttinə uyğundur. Azərbaycanın qələbəsi regionda sabitliyə doğru atılan addım kimi qiymətləndirilib ki, bu da Mərkəzi Asiya və Qafqazdakı maraqlarını nəzərə alaraq Çin üçün vacibdir. Bundan başqa, Azərbaycanın regionda mövqelərinin gücləndirilməsi, xüsusilə Azərbaycanın tranzit ölkə kimi əsas rol oynadığı “Bir kəmər bir yol” təşəbbüsü çərçivəsində ikitərəfli əməkdaşlığın daha da inkişafı üçün imkanlar yaradır. Bu, Çin, Mərkəzi Asiya, Qafqaz və Avropanı birləşdirən Orta Dəhliz layihəsinin də bir hissəsidir.
Çinin Qarabağın və Şərqi Zəngəzurun bərpasına və inkişafına sərmayə yatırmaqda maraqlı olması bir neçə strateji və iqtisadi faktorla bağlı ola bilər.
Birincisi, Qarabağ Azərbaycanın tərkib hissəsi kimi strateji əhəmiyyətli regionda yerləşir, beləliklə nəqliyyat və logistika dəhlizlərinin genişləndirilməsi çərçivəsində Orta Dəhliz kimi layihələrin o cümlədən avtomobil yollarının, dəmir yollarının və enerji şəbəkələrinin bərpası Çin üçün maraqlı ola bilər.
İkincisi, Çin iqtisadiyyatı sabitdir, lakin yeni bazarlara və qalıq yanacaqlara tələbat daim artır. Çin neft, qaz və digər təbii ehtiyatlar, eləcə də bərpa olunan enerji mənbələri kimi əhəmiyyətli ehtiyatlar təklif edə bilən regionlarla iqtisadi inteqrasiyada maraqlıdır. Qarabağda və Azərbaycanın Zəngəzur bölgəsində bərpa olunan enerji mənbələrinin inkişafı bu ərazilərin təbii ehtiyatlarını və strateji əhəmiyyətini nəzərə alaraq əhəmiyyətli potensiala malikdir. Hər iki regionda günəş, külək və su enerjisi də daxil olmaqla bərpa olunan enerji layihələrinin həyata keçirilməsi üçün əsas yarada biləcək bir sıra amillər var. Çin yaşıl enerjinin istehsalında, sonra isə nəqlində iştirak edə bilər.
Üçüncüsü, Çinin Azərbaycana Cənubi Qafqazda əsas tərəfdaş kimi badığından, iqtisadi investisiyalar vasitəsilə ikitərəfli münasibətlərin gücləndirilməsi sabitliyə və qarşılıqlı faydalı əməkdaşlığa kömək edəcək.
Və nəhayət, eyni dərəcədə vacib komponent beynəlxalq təşkilatlar çərçivəsində qarşılıqlı faydalı siyasi əməkdaşlıqdır.
Çin üçün Azərbaycan, xüsusən də Qafqaz və Mərkəzi Asiyaya yaxın strateji mövqeyini nəzərə alsaq, ŞƏT çərçivəsində mühüm tərəfdaşdır. Təşkilat çərçivəsində hər iki ölkə təhlükəsizliyin təmin edilməsi, terrorizm və ekstremizmlə mübarizə, o cümlədən infrastruktur və enerji əməkdaşlığı məsələləri üzrə fəal əməkdaşlıq edir.
Azərbaycan və Çin BMT çərçivəsində bir-birini fəal şəkildə dəstəkləyir, burada hər iki ölkə beynəlxalq hüquq normalarına riayət olunmasını, sülhün və təhlükəsizliyin qorunmasını, eləcə də insan hüquqlarına hörmət və ölkələrin daxili işlərinə qarışmamaq prinsiplərini müdafiə edir. Çin Azərbaycanın ərazi bütövlüyü ilə bağlı mövqeyini, Azərbaycan isə Tayvanla bağlı “Vahid Çin” prinsipini dəstəkləyir. Bu sazişlər siyasi əməkdaşlığı gücləndirir və ölkələrə qlobal məsələlərdə birgə hərəkət etməyə imkan verir.
Bu il Azərbaycan və Çin arasında Azərbaycanın Ümumdünya Ticarət Təşkilatına daxil olması ilə bağlı danışıqların birinci raundu keçirilib. Azərbaycan onilliklər ərzində fəal şəkildə üzvlüklə bağlı danışıqlar aparır, lakin proses hələ də tamamlanmayıb. Azərbaycan Prezidentinin çinli jurnalistə müsahibəsində bildirdiyi kimi, gecikmənin əsas səbəbi ÜTT-nin əsas prinsiplərini pozan proteksionizm, tarif maneələri və ikili standartlardır.
Yekun olaraq qeyd edək ki, Bakı ilə Pekin arasında dərinləşən münasibətlər onların əsas regional və beynəlxalq təşəbbüslər çərçivəsində sabitlik və qarşılıqlı faydalı əməkdaşlıq istəyini əks etdirir. Birgə layihələrin uğurla inkişafı, eləcə də dünya siyasətinin ən mühüm məsələlərinə dair mövqelərin əlaqələndirilməsi ikitərəfli əlaqələri möhkəmləndirir, iqtisadi və siyasi əməkdaşlığın genişləndirilməsi üçün yeni imkanlar açır. Azərbaycan və Çin qlobal kontekstdə mövqelərini möhkəmləndirməyə kömək edən uzunmüddətli tərəfdaşlıq üçün etibarlı platforma qurmağa davam edirlər.