Xəbərlər
Texnoloji tərəqqi
Təvəkkül Əliyev
YAP Şuşa rayon təşkilatının sədri
Müasir dünyada elmin və təhsilin strateji əhəmiyyəti təkcə inkişaf etmiş ölkələr üçün deyil, bütün bəşəriyyət üçün prioritet olaraq qalır. Metodologiyaların və texnologiyaların sürətlə yenilənməsi, bilik istehsalının məzmununu və tempini köklü şəkildə dəyişdirir. Azərbaycan bu proseslərdə təhsil və elmi inkişafı milli təhlükəsizlik və dayanıqlı rifahın əsas dayaqları kimi götürür. Ulu Öndər Heydər Əliyevin “təhsil həyatımızın ən gərəkli, mühüm sahəsidir” yanaşması ilə Prezident İlham Əliyevin “yüksək səviyyəli təhsili olan ölkələr daha sürətlə inkişaf edir” tezisi eyni xəttin iki dayağıdır: bilik iqtisadiyyatına keçidi sürətləndirmək və intellektual gəncliyin potensialını dövlət quruculuğuna səfərbər etmək.
Bu xəttin ardıcıllığı konkret qərarlarda aydın görünür. Son 22 ildə irəli sürülən “neft kapitalını insan kapitalına çevirək” tezisi təhsil–elm–iqtisadiyyat vəhdətinin institusional bazasını formalaşdırıb: gənclərin dünyanın aparıcı ali məktəblərində təhsil almasına sistemli dəstək, elmi-tədqiqat infrastrukturunun modernləşməsi, beynəlxalq tərəfdaşlıqların genişlənməsi bunun nümunələridir. 2025-ci il noyabrın 3-də Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının (AMEA) 80 illik yubileyinə həsr olunmuş yığıncaqda Prezident İlham Əliyev Akademiyanın elmin inkişafındakı aparıcı rolunu xüsusi vurğuladı və 1970-ci illərdən başlanan intellektual potensialın gücləndirilməsi xəttinin müstəqillik dövründə davamlı şəkildə genişləndirildiyini xatırlatdı. Qeyd olundu ki, son onillik həm dünyada, həm də Azərbaycanda dərin transformasiyalarla yadda qalıb, ölkəmiz isə bu dövrdə ərazi bütövlüyünü və suverenliyini tam bərpa edərək yeni quruculuq mərhələsinə daxil olub.
Yeni mərhələnin əsas tələbi nəzəri biliklə praktik nəticənin qovuşdurulmasıdır. Dövlət başçısının AMEA-da etdiyi çağırış – elmin iqtisadiyyat və sənayeyə sıx inteqrasiyası, dövlət qurumları ilə alimlərin koordinasiyalı işləməsi – bilavasitə rəqabətqabiliyyətli texnologiyaların yaranmasına yönəlib. 2020-ci ilin 44 günlük Vətən müharibəsi və 2023-cü ilin sentyabrında Qarabağ iqtisadi rayonunda keçirilmiş bir günlük antiterror əməliyyatı göstərdi ki, müasir müharibələrin məntiqi texnoloji üstünlüyə söykənir; pilotsuz uçuş aparatlarının tətbiqi bu üstünlüyün simvollarından biridir. Bu təcrübə Azərbaycanın müdafiə-sənaye kompleksində yerli istehsalın genişlənməsini, elmi tədqiqatların prioritet sahələrlə – müdafiə, enerji texnologiyaları, rəqəmsal həllər – uzlaşdırılmasını strateji zərurətə çevirir.
İqtisadi müstəvidə də hədəf eyni dərəcədə aydındır: dayanıqlıq və şaxələndirmə. Prezident İlham Əliyevin vurğuladığı kimi, ÜDM-də yüksək artım templərinin neft hasilatındakı obyektiv azalmalar səbəbindən ləngiməsi fonunda iqtisadiyyatın aparıcı təkanverici qüvvəsi məhz qeyri-neft sektorudur. Xarici borcun ÜDM-ə nisbətinin 6 faizdən bir qədər çox olması, strateji valyuta ehtiyatlarının 80 milyard dollar həddini aşaraq xarici borcu təxminən 16 dəfə üstələməsi, eləcə də aparıcı beynəlxalq reytinq agentlikləri tərəfindən kredit reytinqinin investisiya səviyyəsinə uyğun artırılması sağlam makroiqtisadi siyasətin nəticəsidir. Kapital qoyuluşlarının əsas istiqamətinin Qarabağ və Şərqi Zəngəzurda bərpa və yenidənqurma layihələrinə yönəldilməsi isə iqtisadi gücün birbaşa təhlükəsizlik və məskunlaşma gündəliyinə işlədiyini göstərir.
Bu reallıq fonunda elmin qarşısında duran mühüm vəzifələrdən biri də tarixi həqiqətin elmi əsaslarla tədqiqi və dünyaya təqdimatıdır. Azərbaycanın çoxəsrlik dövlətçilik ənənələri, toponim və etnoqrafik irsi, demoqrafik tarixin təhrif olunmuş məqamları yalnız daxili auditoriya üçün deyil, beynəlxalq elmi ictimaiyyət üçün də yüksək metodoloji səviyyədə işıqlandırılmalıdır. Məqsəd aydındır: post-münaqişə dövründə ölkənin texnoloji suverenliyini və informasiya təhlükəsizliyini eyni anda möhkəmləndirmək. Prezident İlham Əliyevin elan etdiyi kimi, texnoloji inkişaf dövlət strategiyasının əsas diqqət mərkəzinə çevrilməlidir; bu, tədqiqat ekosisteminin gücləndirilməsi, ixtisaslı kadr hazırlığının yeni mərhələsi, innovasiyaların təşviqi və idarəetmə–sənaye sahələrində rəqəmsal həllərin geniş tətbiqi deməkdir. Beləliklə, Azərbaycan 2025-ci ilin siyasi, iqtisadi və elmi gündəliyini vahid məntiqdə birləşdirərək yeni mərhələyə – inkişaf, təhlükəsizlik və texnoloji tərəqqi mərhələsinə inamla addımlayır.