Xəbərlər
Azərbaycanın səhiyyə sisteminin formalaşmasında Akademik Zərifə Əliyevanın rolu
Fərid Dünyamaliyev
YAP Gənclər Birliyinin üzvü
Azərbaycanın səhiyyə sisteminin formalaşmasında və inkişafında bir sıra dəyərli alim və tibb mütəxəssisləri müstəsna rol oynamışdır. Bu şəxsiyyətlər sırasında xüsusi yeri olanlardan biri də akademik Zərifə Əliyevadır. O, yalnız elm adamı və həkim deyil, həm də yüksək mənəviyyata, insani keyfiyyətlərə və ictimai məsuliyyətə sahib bir ziyalı idi. Zərifə xanımın tibb elminə, xüsusən də oftalmologiya sahəsinə verdiyi töhfələr Azərbaycan səhiyyəsinin elmə əsaslanan müasir təməllər üzərində qurulmasında əhəmiyyətli rol oynamışdır.
Zərifə Əziz qızı Əliyeva 28 aprel 1923-cü ildə Naxçıvan şəhərində dünyaya gəlmişdir. Onun atası, görkəmli dövlət və ictimai xadim Əziz Əliyev, Zərifə xanımın dünyagörüşündə və tərbiyəsində mühüm rol oynamışdır. Zərifə Əliyeva 1947-ci ildə Azərbaycan Dövlət Tibb İnstitutunun müalicə-profilaktika fakültəsini fərqlənmə diplomu ilə bitirmişdir. Elə həmin ildən də onun elmi və peşəkar fəaliyyəti başlayır.
Zərifə Əliyevanın elmi fəaliyyətinin əsas istiqamətini oftalmologiya təşkil edirdi. O, xüsusilə peşə xəstəliklərinin görmə orqanlarına təsiri və bu sahədə profilaktik tədbirlərin işlənməsi istiqamətində ilk genişmiqyaslı tədqiqatları aparan alimlərdən biri olmuşdur.
Zərifə xanım ilk dəfə olaraq gözün peşə xəstəlikləri ilə əlaqəli dəyişikliklərini sistemli şəkildə öyrənmiş, bu dəyişikliklərin səbəb və nəticə əlaqələrini elmi əsaslarla təsbit etmişdir. Onun rəhbərliyi altında 100-dən artıq elmi məqalə, monoqrafiya və dərs vəsaiti çap olunmuş, bir çox elmlər namizədi və doktoru yetişdirilmişdir.
Akademik Zərifə Əliyeva yalnız elmi işlərlə kifayətlənməmiş, ictimai və səhiyyə sahəsində də fəal iştirak etmişdir. O, uzun illər Elmi-Tədqiqat Oftalmologiya İnstitutunda çalışmış, institutun elmi və təşkilati inkişafına mühüm töhfələr vermişdir. Onun təşəbbüsü ilə göz xəstəliklərinin müasir müalicə metodları tətbiq edilmiş, əhalinin müayinəsi və profilaktikası məqsədilə mobil tibbi briqadalar yaradılmışdır.
Zərifə xanım həm də səhiyyədə etik dəyərlərə xüsusi önəm verən bir alim idi. Onun pasiyentə yanaşmasında peşəkarlıqla yanaşı, yüksək humanizm və empati hiss olunurdu. O, tibb işçilərinə hər zaman “insanı sevmək – həkim olmağın əsas şərtidir” fikrini təlqin edərdi. Bu yanaşma bu gün də Azərbaycan səhiyyəsinin əsas prinsipləri sırasındadır.
Zərifə Əliyeva yalnız Azərbaycanda deyil, keçmiş SSRİ məkanında da tanınmış oftalmoloq-alim idi. Onun elmi əsərləri Rusiyada, Ukraynada, Orta Asiya respublikalarında çap olunmuş, beynəlxalq elmi konfrans və simpoziumlarda təqdim edilmişdir. O, bir çox beynəlxalq tibb cəmiyyətlərinin üzvü olmuş, müxtəlif mükafatlara layiq görülmüşdür.
1981-ci ildə Zərifə Əliyevaya SSRİ Tibb Elmləri Akademiyasının müxbir üzvü adı verilmiş, bu isə qadın alim üçün çox nadir və yüksək bir elmi nailiyyət sayılırdı. Həmçinin, o, “Əməkdar elm xadimi”, “Qırmızı Əmək Bayrağı” ordeni, “Şərəf nişanı” ordeni kimi mükafatlarla təltif olunmuşdur.
Zərifə xanım Əliyeva 1985-ci ildə dünyasını dəyişsə də, onun adı bu gün də Azərbaycan səhiyyəsində və elmi mühitində böyük ehtiramla yad edilir. Bakı şəhərində yerləşən Zərifə Əliyeva adına Milli Oftalmologiya Mərkəzi onun adını daşıyır və elmi irsini yaşatmaqdadır.
Hər il onun ad günündə elmi-praktik konfranslar, xatirə tədbirləri keçirilir, onun ideyaları əsasında yeni layihələr həyata keçirilir. 2004-cü ildən etibarən Zərifə Əliyevanın xatirəsinə həsr olunmuş elmi müsabiqələr və tələbələr arasında olimpiadalar təşkil olunur. Həmçinin bir çox məktəblər, küçələr və tibb ocaqları onun adını daşıyır.
Akademik Zərifə Əliyeva Azərbaycan səhiyyəsinin inkişaf tarixində elmi irsi, peşəkarlığı və insanlara olan sevgisi ilə parlaq iz qoymuşdur. Onun oftalmologiya sahəsindəki yenilikləri, elmə və səhiyyəyə verdiyi töhfələr bu gün də canlıdır və gənc nəsil tibb işçiləri üçün örnəkdir. Zərifə xanımın ömür yolu sübut edir ki, əgər elmi fəaliyyət yüksək mənəvi dəyərlərlə birləşərsə, onun təsiri zamanla itməz, əksinə, nəsillər boyu yaşayar və ilham mənbəyinə çevrilər.