YENİ AZƏRBAYCAN PARTİYASI

- Etibar müəllim, son 14 ildə Azərbaycanda həyata keçirilən məqsədyönlü siyasət sayəsində bütün sahələrdə dinamik inkişaf təmin edilib, ölkədə yeni müsbət reallıqlar yaranıb. Deyilənlər kontekstində istərdik ki, respublikanın elektroenergetika potensialının artması, yeni generasiya güclərinin yaradılması barədə məlumat verəsiniz.

-Son 14 ildə ölkəmizin inkişafı ardıcıl xarakter daşıyıb və konseptual əsaslara söykənib. Əvvəlcə müxtəlif istiqamətlər üzrə prioritetlər, hədəflər müəyyənləşdirilib və qarşıya qoyulan məqsədlərə çatmaq üçün sistemli iş aparılıb. Məlumdur ki, bəhs olunan dövrdə ölkəmizin həyatı Prezident Ilham Əliyevin siyasi iradəsinə uyğun olaraq geniş infrastruktur quruculuğu ilə səciyyələnib. Respublikamızda 2004-cü ildən uğurla reallaşdırılan regionların sosial-iqtisadi inkişafına dair müvafiq Dövlət proqramlarının icrasına da məhz bölgələrdə yeni infrastruktur obyektlərinin yaradılması ilə başlanılıb ki, bu da təsadüfi deyildir. Respublikada infrastruktur təminatının möhkəmlənməsi öz növbəsində bir tərəfdən əhalinin rifah halının yaxşılaşmasına, digər tərəfdən isə iqtisadi aktivliyin artmasına müsbət təsir göstərir. Əlçatan xidmətlərdən, yüksək səviyyəli kommunal rahatlıqlardan məmnun qalan insanlar öz doğma yurd yerlərinə daha möhkəm tellərlə bağlanırlar. Bundan başqa, özəl bölmə təmsilçiləri dövlət əsaslı vəsait qoyuluşu hesabına yaradılan infrastrukturdan bəhrələnərək müxtəlif istiqamətlərə məmnuniyyətlə sərmayələr yönəldirlər, yeni müəssisələrin, təsərrüfatların yaradılmasına böyük təşəbbüs göstərirlər. 

Azərbaycanın infrastruktur quruculuğuna güclü siyasi iradə nümayiş etdirməsi və yeni layihələrin hərtərəfli şəkildə dəstəklənməsi özünün uğurlu nəticələrini verib. Belə ki, çox qısa müddətdə respublikamız bütün dünya miqyasında güclü infrastruktur təminatına malik olan ölkəyə çevrilib. Son 14 ildə ölkədə aparılan infrastruktur quruculuğundan söhbət açarkən respublikanın enerji təminatının güclənməsini xüsusi qeyd etmək lazımdır. Respublikamızda elektroenergetika təsərrüfatının maddi-texniki bazasının möhkəmləndirilməsi siyasətinin əsasını Ulu öndər Heydər Əliyev qoyub. Sonrakı mərhələdə bu siyasət eyni ardıcıllıqla Prezident İlham Əliyev tərəfindən davam etdirilib. Belə ki, son 14 ildə ölkənin elektroenergetika potensialının gücləndirilməsi, sənayenin və kənd təsərrüfatının enerjiyə getdikcə artan tələbatının ödənilməsi üçün bu sahəyə ardıcıl şəkildə böyük həcmlərdə investisiyalar yönəldilib. Qeyd edək ki, 2004-cü ilə qədər Azərbaycanda cəmi 9 elektrik stansiyası mövcud idi və onların ümumi potensialı 3900 meqavata bərabər idi. Son 14 ildə isə respublikamız məqsədyönlü investisiya qoyuluşu sayəsində ümumi generasiya gücü 2500 meqavata çatan 30 elektrik stansiyası tikməyə nail olub. Mən onlardan bir neçəsini sadalamaq istərdim. Cənub bölgəsində inşa edilən 87 MVt gücündə Astara elektrik stansiyası 3 fevral 2006-cı il tarixində istismara verilib. Bundan sonra 87 MVt gücündə Şəki elektrik stansiyası 14 oktyabr 2006-cı il tarixində işə salınıb. 2006-cı ildə həmçinin Xaçmaz elektrik stansiyasının (87 MVt gücündə), Naxçıvan Muxtar Respublikasında Vayxır su elektrik stansiyasının (5 MVt gücündə), Naxçıvan qaz-turbin elektrik stansiyasının (64 MVt), Naxçıvan elektrik stansiyasının (87 MVt) tikintisi başa çatdırılıb. Sonrakı illərdə 104 MVt gücündə Bakı elektrik stansiyasının, 300 MVt gücündə Səngəçal elektrik stansiyasının, 104 MVt gücündə  "Şahdağ" elektrik stansiyasının, 525 MVt gücündə Sumqayıt elektrik stansiyasının,  20 MVt gücündə Biləv su elektrik stansiyasının,     5,6 MVt gücündə Qobustan Hibrid elektrik stansiyasının,  25 MVt gücündə "Şəmkirçay" su elektrik stansiyasının,   780 MVt gücündə "Cənub" elektrik stansiyasının,    25 MVt gücündə "Taxtakörpü" su elektrik stansiyasının və digərlərinin açılışı keçirilib.

Ölkədə yeni generasiya güclərinin yaradılması siyasəti 2017-ci ildə də davam etdirilib. Belə ki, ötən il "Pirallahı" günəş elektrik stansiyası, "Balakən-1" kiçik su elektrik stansiyası, "Çiçəkli" kiçik su elektrik stansiyası respublikanın elektroenergetika sisteminə daxil edilib, bundan başqa Yevlax rayonu ərazisində altmış il əvvəl inşa olunmuş       Varvara Su Elektrik Stansiyasının yenidən qurulması işləri yekunlaşdırılıb. Yenidənqurma nəticəsində stansiya 18 MVt qoyuluş gücünə çatdırılıb. Prezident İlham Əliyevin daimi diqqət və qayğısı olmasaydı, qısa müddətdə ölkənin elektroenergetika təsərrüfatında belə irimiqyaslı layihələri reallaşdırmaq mümkün olmazdı. Əlamətdar haldır ki, Prezident İlham Əliyev respublikada yeni tikilən və yaxud yenidən qurulan, generasiya gücləri artırılan əksər elektrik stansiyalarının işə salınması mərasimlərində şəxsən iştirak edib və Özünün dəyərli tövsiyələrini verib.

Beləliklə, hazırda respublikanın elektroenergetik sistemində ümumi gücü 6000 MVt-dan artıq olan 38 elektrik stansiyası fəaliyyət göstərir. Onlardan 16-sı istilik elektrik stansiyası, 12-si su elektrik stansiyası, 6-sı kiçik su elektrik stansiyası, 1-i hibrid tipli elektrik stansiyası və 3-ü günəş elektrik stansiyasıdır.

- Ölkədə yeni generasiya güclərinin yaradılması həmçinin enerjinin ötürülməsi sisteminin dayanıqlılığını artırmağı tələb edir.

- Prezident İlham Əliyev ölkənin elektrik enerjisi təsərrüfatında məsələlərə kompleks yanaşmağı, bütövlükdə təsərrüfatı müasirləşdirməyi qarşıya vəzifə qoyub. Təbii ki, enerjinin ötürülməsi sistemi də yeni generasiya güclərinin yaradılmasına adekvat şəkildə daim müasirləşdirilməli, bütövlükdə sistemin etibarlılığı və dayanıqlılığı getdikcə artan gücə uyğunlaşdırılmalıdır. Nasaz və yaxud müasir tələblərə cavab verməyən ötürücü şəbəkə itkilər, təminatda fasilələr yaranması deməkdir ki, belə neqativ hallar indiki dövrdə heç bir vəchlə məqbul sayıla bilməz. Buna görə də mövcud qurğu və avadanlıqlarda, yüksək gərginlikli hava xətlərində mütəmadi olaraq təftişlər aparılması, nasazlıqları aşkar edib profilaktik tədbirlər görülməsi, habelə payız-qış mövsümünə hazırlıq tədbirlərinin planauyğun şəkildə vaxtında  yerinə yetirilməsi əsas vəzifələrdən hesab olunur. Əslində, enerjinin ötürülməsi sisteminin mütəmadi qaydada nəzarət altında saxlanılması və yenilənməsi bizim gündəlik işimizdir, desəm, əsl həqiqəti ifadə etmiş olaram. Son 14 ildə bu istiqamətdə bütün ölkə miqyasında böyük iş həcmi yerinə yetirilib. Fəxrlə deyə bilərəm ki, ardıcıl şəkildə həyata keçirilən layihələr hesabına Azərbaycan son dərəcə müasir enerjinin ötürülməsi sisteminə sahiblənib.

Respublikada enerjinin ötürülməsi sisteminin yenilənməsi baxımından 2017-ci il də istisna təşkil etməyib.  Həmişə olduğu kimi, 2017-ci ildə də respublikanın elektroenergetika sistemi üçün strateji əhəmiyyətə malik sistem təşkiledici şəbəkə xüsusi diqqət mərkəzində saxlanılıb. Belə ki, ötən il ərzində 500 kV-lik "Abşeron" yarımstansiyasında 3 ədəd 133 MVA gücündə avtotransformatorun yeni tikilən 10 kV-lik qapalı paylayıcı qurğusu sxemə salınıb. 220 kV-lik 7-ci "Abşeron" hava xəttində 2 ədəd tutum gərginlik transformatoru quraşdırılıb. 10 kV-lik II bölmə avadanlıqları -avtotransformatorun və 2 saylı 630 kVA-lıq xüsusi sərfiyyat transformatorunun 10 kV-lik yağ açarları vakuum açarlı yuvalarla, gərginlik transformatorunun yuvası isə yenisi ilə əvəz olunub. 330 kV-lik "Gəncə" YS-də 1 saylı 200 MVA-lik avtotransformator əsaslı təmir olunub, 1 saylı 200 MVA avtotransformatorun yeni tikilən 10 kV-lik qapalı paylayıcı qurğusu sxemə salınıb, 2 saylı 250 MVA-lik avtotransformatorun 110 kV-lik cərəyan transformatoru yenisi ilə əvəz olunub. 330 kV "Ağstafa" YS-də 110 kV-lik 1-ci "Ağstafa" HX-nin I, II sistem şinlərində şin ayırıcıları yeniləri ilə əvəz edilib, 330 kV I, II və dolayı şin sistemində izolyatorlar yenilənib, 330 kV-lik 3-cü "Ağstafa" hava xətlərinin boşaldıcıları yeni tipli boşaldıcı ilə əvəz olunub. Bütün bunlarla yanaşı, 220 kV-lik "Səngəçal", "Hövsan" YS-lərdə şin ayırıcıları, dolayı eleqaz açarları, boşaldıcılar və digər avadanlıqlar yenilənib.
Ötən il Regional Elektrik Şəbəkələrin balans mənsubiyyətinə aid olan 110 kV-lik "Binəqədi", "Ramana", "Qala", "Binə" və bir neçə digər yarımstansiyada da müxtəlif təyinatlı təmir işləri həyata keçirilib. Ümumilikdə, il ərzində yarımstansiyalarda 145-dən artıq transformator, 510-dan artıq eleqaz, 480 ədəd yağ və 410-dan çox vakuum açarları əsaslı və cari təmir olunub. Yarımstansiyalarda fiziki və mənəvi cəhətdən köhnəlmiş avadanlıqların yeniləri ilə əvəz olunması, müasir mühafizə, idarəetmə və avtomatika panellərinin quraşdırılması işləri həyata keçirilib və hazırda bu işlər davam etdirilir.

Avadanlıqlardakı çatışmazlıqların müəyyənləşdirilib aradan qaldırılması üçün 225 ədəd transformator və avtotransformator, 700-dən artıq müxtəlif tipli açar, 1520-yə yaxın boşaldıcı, 760-dan çox gərginlik və cərəyan transformatorunda profilaktik sınaq-yoxlama işləri aparılıb.

2017-ci ildə Mingəçevir SES-də 110 kV-lik yarımstansiyalarda yeni açıq paylayıcı qurğunun tikintisi ilə əlaqədar, 110 kV-lik 1-ci və 2-ci "Gəncə", 1-ci və 2-ci "Yevlax", 1-ci və 2-ci "Şəhər" hava xətlərinin trasında anker və aralıq dayaqlar quraşdırılıb, 220 kV-lik 2-ci "Ağdaş" hava xəttinin Turyançay vadisindən keçən hissəsində hava xəttinin 2,5 km hissəsi yeni əraziyə köçürülüb. Eyni zamanda, 220 kV-lik ikidövrəli "Şimal ES - Zabrat YS" və "Şimal ES - Hövsan YS" hava xətlərinin tikintisi layihəsi üzrə tikinti işləri başa çatdırılıb, 110 kV-lik 3-cü, 4-cü "Ağdaş" hava xətlərinin tikintisi tamamlanıb və hava xətləri şəbəkəyə qoşulub.
İl ərzində Elektrik Verilişi Xətlərində görülmüş işlərin həcmi də kifayər qədər böyükdür. Ümumilikdə, il ərzində balans mənsubiyyətinə aid olan elektrik verilişi xətləri üzrə 900 km-dən artıq hava xətti əsaslı təmir edilib. Təmir qrafiki çərçivəsində 11 min 400-ə yaxın izolyator, onlarca dayaq dəyişdirilib və yaxud təmir edilib.

"Azərenerji" Açıq Səhmdar Cəmiyyətində müvafiq Strateji Yol Xəritəsinin Tədbirlər Planı çərçivəsində tərtib edilən İcra Planı eyni zamanda sözügedən istiqamətdə də keyfiyyətcə yeni mərhələnin başlanılmasına, bu sahədə innovativ texnologiyaların tətbiqi ilə enerjisistemin səmərəliliyinin yüksəldilməsinə və elektrik enerjisinin ötürülməsi infrastrukturunun daha da müasirləşdirilməsinə hesablanıb.

- Yeni generasiya güclərinin yaradılması, ötürücü şəbəkədə görülən işlər, yəqin ki, istehsalın artmasına və keyfiyyətin yaxşılaşmasına da öz müsbət təsirini göstərib.

- Energetika hər bir ölkədə iqtisadiyyatın bel sütunu, təməli sayılır. Hazırda Azərbaycan innovasiyalara əsaslanan müasir iqtisadiyyat quruculuğuna, o cümlədən də sənaye inkişafına istiqamətlənib. Bütün ölkə boyu çoxlu sayda yeni müəssisələr yaradılır.  Respublikada aqrar sektor yeni yanaşmalar əsasında inkişaf etdirilir. Digər tərəfdən, ölkəmizdə uğurlu siyasətin nəticəsi olaraq əhali artır və yeni yaşayış kompleksləri tikilir. Ölkədə gedən belə güclü inkişaf isə daha çox həcmdə enerji tələbatı deməkdir. Prezident İlham Əliyev qarşıya mühüm tələb qoyub ki, ölkədə yeni generasiya güclərinin yaradılması, enerji istehsalı milli iqtisadiyyatın enerjiyə olan tələbatını qabaqlamalıdır. Biz də dövlət başçısının tapşırığını əsas tutaraq bütün səylərimizi, gücümüzü ortaya qoymaqla bu tələbatı qarşılamağa, daha çox həcmdə enerji istehsal etməyə çalışırıq. Aydın məsələdir ki, son 14 ildə respublika miqyasında yeni generasiya gücləri yaradılmasa idi, ötürücü şəbəkədə innovasiyaların tətbiqinə hesablanan layihələr həyata keçirilməsə idi, əhalinin və iqtisadiyyatın getdikcə artan tələbatını qarşlayacaq həcmdə enerji istehsalına nail olmaq da real deyildi. Hazırda respublikanın elektroenergetika təsərrüfatı özünün hərtərəfli və davamlı inkişaf dövrünü yaşayır. Respublikamızda 2001-ci ilədək mövcud olan enerji çatışmazlığı problemi tam aradan qaldırılıb. Daxili istehlakın yüz faiz yerli istehsal hesabına ödənilməsi və respublikadan müəyyən həcmlərdə elektrik enerjisi ixrac olunması qürurverici haldır. 2017-ci ildə respublikada ümumilikdə elektrik enerjisinin istehsalı 21,8 milyard kilovat-saat təşkil edib. Bunun 20,2 milyard kilovat-saatı istilik elektrik stansiyalarının, 1,6 milyard kilovat-saatı isə  su elektrik stansiyalarının payına düşüb.

Kəmiyyət göstəriciləri ilə yanaşı, keyfiyyət göstəricilərimiz də əhəmiyyətli dərəcədə yaxşılaşıb. Elektrik enerjisinin istehsalı, ötürülməsi, dispetçer idarəetməsini həyata keçirən və öz fəaliyyəti sahəsində regionda aparıcı müəssisə olan "Azərenerji" ASC-nin başlıca məqsədi və vəzifəsi Azərbaycan Respublikasının elektroenergetika sisteminin dayanıqlılığını təmin etməklə, elektrik enerjisinin istehlakçılara etibarlı, təhlükəsiz və səmərəli ötürülməsini həyata keçirmək, öz fəaliyyətini davamlı şəkildə təkmilləşdirmək, istehlakçıların tələbatını tam həcmdə ödəmək, xarici bazarda inamlı tərəfdaş mövqeyini möhkəmləndirməkdir. "Azərenerji" üzərinə düşən öhdəlikləri yüksək səviyyədə yerinə yetirərək istehlakçıların elektrik enerjisinə olan tələbatlarını fasiləsiz şəkildə təmin etməklə, onlara göstərilən xidmətlərin keyfiyyətini  davamlı artırmaqla müştəri məmnunluğunu yüksək səviyyədə təmin etməyə çalışır.  ASC və onun tabeçiliyində olan müəssisələr "İSO 9001:2008 Keyfiyyət İdarəetmə Sistemləri" Beynəlxalq Standartının tətbiq olunmasını bəyan edib.

- Perspektiv inkişaf planlarınız barədə nə deyə bilərsiniz?

- Elektroenergetika sistemi ölkənin sosial-iqtisadi inkişafı baxımından strateji sahə olduğuna görə burada daim perspektiv inkişafla bağlı yeni hədəflər müəyyənləşdirilir. Bizim də perspektivdə istehsalın genişləndirilməsi, keyfiyyətin yaxşılaşdırılması ilə bağlı planlarımız olduqca əhatəlidir. Mən uzaq planlar barədə söhbət açmaq istəmirəm. Onu demək istəyirəm ki, cari ildə elektroenergetika sistemində bir sıra yeniliklərin olacağı gözlənilir. 2010-2017-ci illərdə aparılan yenidənqurma işləri çərçivəsində gücü 424 MVt-a çatdırılmış Mingəçevir su elektrik stansiyasının 2018-ci ildə istifadəyə verilməsi nəzərdə tutulur. 2011-ci il 21 sentyabr tarixində Bakı şəhərində 409 MVt gücündə "Şimal-2" elektrik stansiyasının təməli qoyulub. Artıq burada son tamamlama işləri aparılır və stansiyanın cari ildə istismara verilməsi gözlənilir. Lerik rayonunda tikilən 16,5 MVt gücündə elektrik stansiyası da 2018-ci ildə istismara veriləcək. Son illərdə respublikamızda kiçik su elektrik stansiyalarının tikintisi də geniş vüsət alıb. Artıq yeni tikilən bir neçə su elektrik stansiyası uğurla fəaliyyət göstərir. Cari ildə bu qəbildən olan "Astara-1", "Oğuz-1", "Oğuz-2" və "Oğuz-3" kiçik su elektrik stansiyalarının istifadəyə verilməsi nəzərdə tutulur.