MÜSAHİBƏLƏR
“Əsrin müqaviləsi” mahiyyət etibarilə təkcə Azərbaycan üçün deyil, bütün region və Avropa üçün böyük əhəmiyyət daşıyan sazişdir
- Sadiq müəllim, sentyabrın 20-də “Əsrin müqaviləsi”nin imzalanmasının 26-cı ili tamam olur. “Əsrin müqaviləsi”nin imzalanması dövrünü necə xarakterizə edərdiniz?
- Azərbaycan müstəqillik əldə etdikdən sonra 1990-cı illərin əvvəllərində bütün sahələr üzrə çətinliklərlə üz-üzə qalmışdı. Uzun illər keçmiş sovet respublikaları ilə mövcud olmuş, qurulmuş iqtisadi əlaqələrin qırılması, respublikda qeyri-sabitliyin mövcud olması, maliyyə və texniki təchizatın aşağı düşməsi, neft və qaz sənayesinin ağır böhran vəziyyətinə salmışdı. Elə bir iqtisadi-siyasi vəziyyət yaranmışdı ki, az qala müstəqilliyimizi itirirdik. Bütün bu çətinliklər, imkansızlıq Xəzər dənizində olan "Azəri", "Çıraq" və "Günəşli" kimi yataqların işlənməsinə də imkan vermirdi.
Həm siyasi, həm iqtisadi tənəzzülün qarşısını almaq, əldə edilmiş müstəqilliyini qoruyub saxlamaq üçün xalqımız üzünü Ümummilli Liderimiz Heydər Əliyevə tutdu və Onun təkidlə hakimiyyətə gəlməsini tələb etdi. Xalqın bu tələbi ilə ikinci dəfə Azərbaycana rəhbərliyə qayıdan Ulu Öndər Heydər Əliyev xalqı düşdüyü vəziyyətdən çıxarmaq üçün bütün var qüvvəsini səfərbər etdi. Dahi lider "Neft Azərbaycanın milli sərvətidir" devizi ilə çıxış edərək, respublikanın neft sənayesinin bərpası və inkişafı ilə yaxından məşğul olmağa başladı. Neft sənayesində yaranmış çətin vəziyyətdən çıxmaq və ölkəmizin karbohidrogen ehtiyatlarının mənimsənilməsi üçün iki variant var idi. Birinci variant, ölkəmizin maliyyə-iqtisadi vəziyyətinin əlverişli olmasını gözləmək, ikinci variant isə xarici neft şirkətlərini bu prosesə cəlb etmək. Dahi şəxsiyyət ikinci variantı seçdi və xarici iri neft şirkətlərini Azərbaycana dəvət etdi.
Qısa bir vaxtda "Yeni neft strategiyası" işlənib hazırlandı. 1994-cü ilin sentyabrın 20-də Azəri-Çıraq- Günəşli yataqlarının işlənməsi üzrə dünyanın 7 ölkəsinin 11 məşhur neft şirkəti ilə "Əsrin müqaviləsi" imzalandı. Bütövlükdə, "Əsrin müqaviləsi"ndən bugünkü günə qədər xarici neft şirkətləri ilə 26 neft sazişi imzalanmışdır. Bu sazişlərin nəticəsi olaraq Azərbaycanın neft-qaz sənayesinə təxminən 60 milyard ABŞ dolları həcmində sərmayə qoyulması nəzərdə tutulmuşdur ki, bu da respublikamızın gələcək inkişafının əsl qarantıdır.
- Ümummili Liderimiz Heydər Əliyevin müəllifi olduğu neft strategiyasının dövlətimiz və xalqımız üçün əhəmiyyəti barədə fikirlərinizi bilmək istərdik...
- Ulu Öndər Heydər Əliyevin "Azərbaycan xalqının azadlıq və müstəqillik uğrunda mübarizəsində öz təbii sərvətlərinin sahibi olmaq arzusu əsas məsələlərdən biri idi. Bu gün iftixar hissi ilə deyə bilərik ki, Azərbaycan xalqı uzun illər boyu ürəyində gəzdirdiyi arzusuna çatmışdır və öz təbii sərvətlərinin, o cümlədən neftinin tam sahibidir və ondan necə istifadə olunmasını sərbəst surətdə müəyyən edir" fikirlərini yada salsaq, neft gəlirlərinin təyinatı üzrə xərclənməsinin ölkəmizə qazandırdığı uğurların, xalqımızın mənafeyinə xidmətinin aydın mənzərəsini yaradır. Eyni zamanda, bu saziş mahiyyət etibarı ilə təkcə Azərbaycan üçün deyil, bütün region, Avropa üçün böyük əhəmiyyət daşıyan bir sazişdir. Biz bu sazişin gözəl nəticələrini görürük. Artıq neçə ildir ki, Azərbaycan öz enerji təhlükəsizliyini tam təmin edibdir və digər ölkələrin enerji təhlükəsizliyinin təmin olunmasında öz rolunu oynayır və bu rol getdikcə artmaqda davam edəcək. Belə ki, vaxtilə çoxlarına əfsanə kimi görünən BTC və BTƏ neft-qaz kəmərlərinin reallığa çevrilməsi, onun ardınca yeni-yeni layihələrin gündəmə gətirilməsi və icrası ölkəmizin dünyanın enerji təhlükəsizliyinin təminatında rolunu artırır.
- Hazırda uğurla reallaşdırılan Cənub Qaz Dəhlizi nə kimi önəmə malikdir?
- “Cənub Qaz Dəhlizi” layihəsi Azərbaycan üçün çox əhəmiyyətli layihələrdən biridir. Bu layihə Azərbaycanın mavi qazını Avropa bazarına çıxarmaq mümkün olacaq ki, bu da dövlət gəlirlərinin artması deməkdir. "Cənub Qaz Dəhlizi” layihəsi ölkəmizə 100 milyard dollardan artıq vəsaitin cəlb edilməsinə imkan yaradacaq. Avropa bazarı dünyada ən böyük bazarlardan biridir və 450 milyondan artıq istehlakçısı var.
Eyni zamanda, bu layihə Avropanın enerji təhlükəsizliyinin təmin edilməsi baxımından da çox vacibdir. Belə ki, Avropa birinci mərhələdə TAP layihəsi vasitəsilə illik olaraq 10 milyard kubmetr, ikinci mərhələdə isə 20 milyard kubmetr mavi qaz alacaq. Həmçinin, qardaş Türkiyə "Cənub Qaz Dəhlizi” layihəsindən faydalanacaqdır. Baxmayaraq ki, qardaş ölkə artiq karbohidrogen yataqları istismar edəcək, lakin istismara qədər bu layihə ilə mavi qazdan asılılığını aradan qaldıra biləcək. Bir cümlə ilə desək, bu, Avropa ölkələri üçün çox əhəmiyyətli bir layihədir.
- Bütövlükdə, həyata keçirilən enerji layihələri Azərbaycanın gələcək inkişafı baxımından nə kimi perspektivlər vəd edir?
- Bu gün Azərbaycan regionda siyasi və iqtisadi əməkdaşlığın yaradılmasında və inkişafında təşəbbüskar ölkədir. Azərbaycan artıq dünyada söz sahibi olan ölkədir, Avropanın enerji təhlükəsizliyində xüsusi rola malikdir.Cənab Prezidentimiz İlham Əliyevin apardığı məqsədyönlü siyasət nəticəsində müasir qlobal çağırışların tələbləri ölkəmizdə təmin edilir.
Məhz belə doğru yanaşmanın nəticəsidir ki, dünyanın əksər ölkələrində pandemiyanın vurduğu ziyan, bizdə minumun səviyyədədir. Onu da qeyd edim ki, bu gün dünyanı maraqlandıran bərpaolunan alternativ enerji istehsal etmək üçün də respublikamızda münbit şərait var. Biz gələcəkdə bu enerji layihələri ilə də çox ölkələri qabaqlayacağıq.