Xəbərlər
Avrasiyada yeni siyasi və iqtisadi reallıq
Hicran Hüseynova
Milli Məclisin ailə, qadın və uşaq məsələləri Komitəsinin sədri, professor
Azərbaycan ilə Qazaxıstan arasında əlaqələr ildən-ilə keyfiyyətcə yeni səviyyəyə yüksəlir, onların dostluq, tərəfdaşlığa əsaslanan və strateji xarakteri möhkəmlənir. Bu əməkdaşlıq təkcə qarşılıqlı maraqlara deyil, həm də dərin tarixi və mədəni bağlara, ortaq türk köklərinə, əsrlər boyu oxşar tale və dəyərləri paylaşan xalqların qardaşlığına əsaslanır. Bakı və Astana arasında mövcud təmaslar iki türk dövlətinin siyasət, iqtisadiyyat, enerji, nəqliyyat, mədəniyyət və ətraf mühiti əhatə edən praqmatik, davamlı və qardaşlıq münasibətləri modelini necə uğurla qurduğunun nümunəsidir.
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin Qazaxıstana dövlət səfəri ərəfəsində Kazinform-a verdiyi eksklüziv müsahibə də bu yanaşmanın təsdiqi oldu. Dövlətimizin başçısı etimad və qarşılıqlı fəaliyyətin yüksək səviyyədə olduğunu vurğuladı, son onilliklər ərzində ortaq türk kimliyinə, mənəvi və mədəni dəyərlərə söykənən qardaşlıq, dostluq, qarşılıqlı dəstəyə əsaslanan münasibətlər sisteminin qurulduğunu bildirdi. Azərbaycan və Qazaxıstan sadəcə tərəfdaş deyil, onlar nadir siyasi sinxronluq və qarşılıqlı anlaşma nümayiş etdirən iki ölkədir.
Prezident İlham Əliyev xatırladıb ki, bu, onun Qazaxıstana son üç ildə yeddinci səfəridir, prezident Qasım-Jomart Tokayev isə bu müddət ərzində Azərbaycana altı dəfə səfər edib. Yüksək səviyyəli səfərlərin bu intensivliyi güclü siyasi dialoqun və mövqelərin daimi əlaqələndirilməsinin bilavasitə sübutudur. Azərbaycan dövlət başçısının sözlərinə görə, Qazaxıstana hər səfər dinamik inkişaf hissi ilə müşayiət olunur ki, bu da prezident Tokayevin iqtisadiyyatın modernləşdirilməsi və şaxələndirilməsinə yönəlmiş düşünülmüş siyasətinin nəticəsidir.
Prezident İlham Əliyevin dəstək, həmrəylik və qardaşlıq rəmzi olan işğaldan azad edilmiş Füzulidə Kurmanqazi adına Uşaq İncəsənət Mərkəzinin tikintisinə görə qardaş Qazaxıstana xüsusi minnətdarlığını bildirməsi əlamətdardır. Bu jest ölkələrimiz arasında əməkdaşlığın diplomatiyadan çox kənara çıxdığının və xalqlarımızın mənafelərinə xidmət edən konkret fəaliyyətlərdə əks olunduğunun əyani təsdiqi idi.
Bu möhkəm qardaşlıq və etimad təməli hazırda 170-ə yaxın sənəddən ibarət Azərbaycan və Qazaxıstan münasibətlərinin hüquqi bazasında da öz əksini tapmışdır. 20 il əvvəl imzalanmış və bütün sahələrdə əməkdaşlığın möhkəmləndirilməsinin əsasına çevrilmiş Strateji tərəfdaşlıq və müttəfiqlik münasibətləri haqqında Müqavilə xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. İyirmi il ərzində bu sənəd siyasi dialoqu hər iki tərəfin birgə təşəbbüsləri fəal şəkildə inkişaf etdirdiyi davamlı qarşılıqlı fəaliyyət sisteminə çevirdi.
Azərbaycan və Qazaxıstan arasında ticarət-iqtisadi əlaqələr də davamlı inkişaf nümayiş etdirir. Təkcə 2025-ci ilin ilk səkkiz ayında ölkələr arasında ticarət dövriyyəsi 547 milyon dollar təşkil edib ki, bu da əvvəlki ilin eyni dövrü ilə müqayisədə üç dəfə çoxdur. Ölkədə Qazaxıstan kapitallı 250-yə yaxın şirkətin qeydiyyatdan keçməsi investorların etimadının yüksək olduğunu təsdiqləyir. Azərbaycan Qazaxıstan iqtisadiyyatına 225 milyon dollar sərmayə qoyub, Qazaxıstanın Azərbaycana investisiyaları isə 136 milyon dollara çatmışdır.
Avropa və Asiyanı Azərbaycan, Qazaxıstan və Türkiyə vasitəsilə birləşdirən Orta Dəhliz üzərində cəmlənmiş nəqliyyat və logistika əməkdaşlığına xüsusi diqqət yetirilir. 2022-ci ildə infrastrukturun sinxron inkişafını, tarif siyasətinin unifikasiyasını və yeni yük axınlarının cəlb edilməsini nəzərdə tutan 2022–2027-ci illər üçün yol xəritəsi imzalanmışdı. Nəticədə Azərbaycan və Qazaxıstan arasında tranzit daşımaların həcmi əvvəlki illə müqayisədə 20% artaraq 3,5 milyon tonu ötüb. Rəqəmsal inteqrasiya mühüm əməkdaşlıq sahəsinə çevrilib. 2025-ci ilin martında Bakıda Qazaxıstan və Azərbaycan arasında Xəzər dənizinin dibi ilə sualtı fiber-optik rabitə xəttinin çəkilməsi haqqında saziş imzalanıb. Layihənin tamamlanması 2026-cı ilin sonuna planlaşdırılır. Bu, dayanıqlı rəqəmsal körpü yaradacaq, ölkələr arasında sürətli və təhlükəsiz məlumat ötürülməsini təmin edəcək və onların informasiya texnologiyaları sektorunda mövqelərini gücləndirəcək.
Enerji sektorunda Azərbaycan və Qazaxıstan təbii tərəfdaşlardır. SOCAR və “KazMunayQaz” Aktau-Ceyhan marşrutu ilə ildə 1,5 milyon ton Qazaxıstan neftinin tranziti üzrə baş müqavilə imzalayıb. 2024-cü ildə tədarükün tədricən artırılması və tariflərin optimallaşdırılması barədə qərar qəbul edilib. Bu, Bakı və Astananı regionun enerji təhlükəsizliyinin təmin edilməsində, Xəzər dənizini Aralıq dənizi ilə birləşdirən əsas oyunçulara çevirir.
Qazaxıstan və Azərbaycan yaşıl enerjinin inkişafına böyük diqqət yetirirlər. Qəbələdə keçirilən Türk Dövlətləri Təşkilatının Zirvə toplantısında çıxış edən Qazaxıstan Prezidenti Qasım-Jomart Tokayev Qazaxıstan, Azərbaycan və Özbəkistan tərəfindən həyata keçirilən “Yaşıl enerji dəhlizi” layihəsini yüksək qiymətləndirib və bunu səmərəli əməkdaşlığın gözəl nümunəsi adlandırıb. Bu layihə türk dünyası üçün yeni texnologiyalara keçidi və regionda dayanıqlı enerji arxitekturasının formalaşmasını nümayiş etdirən strateji əhəmiyyət kəsb edir.
İnsan kapitalının inkişafına xüsusi diqqət yetirilir. Azərbaycan və Qazaxıstanın universitetləri və İT mərkəzləri süni intellekt, məlumatların təhlili və kibertəhlükəsizlik üzrə mütəxəssislərin hazırlanması sahəsində əməkdaşlıq edir. Dövlət qurumlarının dəstəyi ilə vahid türk rəqəmsal məkanının yaradılmasına yönəlmiş yeni təhsil proqramları və mübadilə təşəbbüsləri yaradılır.
Bütün bunlar onu göstərir ki, bu gün Azərbaycan ilə Qazaxıstan arasında münasibətlər ortaq maraqlara, türk birliyinə və əsl qardaşlığa əsaslanan güclü, hərtərəfli və perspektivli ittifaqı təmsil edir. İki ölkə sadəcə əməkdaşlıq etmir, eyni istiqamətdə irəliləyir, Avrasiyada yeni siyasi və iqtisadi reallığı formalaşdırır.
Mürəkkəb geosiyasi şəraitdə bu ittifaq praqmatizm və mənəvi yaxınlığın, milli maraqların və ortaq məqsədlərin necə birləşdirilə biləcəyinin nümunəsinə çevrilir. Azərbaycan və Qazaxıstan türk xalqlarının qardaşlığının hiss olunan gücə çevrildiyi sülh, sabitlik və firavanlıq məkanı qurmaq üçün birgə çalışırlar.