Xəbərlər
Azad edilmiş ərazilərin inkişaf modeli: Kəlbəcər nümunəsi
Nihad Pənahov
YAP Tovuz rayon təşkilatının sədri
Artıq beş ildir dünyaya səs salan tarixi Zəfərimizdən və onun yaratdığı reallıqlardan bəhs edirik. Dövlət başçısı, Müzəffər Ali Baş Komandan İlham Əliyevin qətiyyəti, Ordumuzun gücü, qüdrəti sayəsində 44 günlük Vətən müharibəsinin hər günü tariximizə Qələbə səhifəsi kimi yazıldı. Hər gün bir rayonun, şəhərin, kənd və qəsəbənun işğaldan azad edildiyini özündə ehtiva edir.
10 noyabr 2020-ci ildə Azərbaycanın hərbi-siyasi Qələbəsinin və Ermənistanın kapitulyasiyasının təsdiqi olaraq imzalanan üçtərəfli Bəyanatın əsas müddəalardan biri Ağdam, Kəlbəcər və Laçının qrafik əsasında Azərbaycana qaytarılmasıdır. Bu Bəyanatın şərtlərinə əsasən 2020-ci ilin 25 noyabr tarixində Kəlbəcər rayonu Azərbaycana təhvil verildi.
Müzəffər Ali Baş Komandan İlham Əliyevin göstərişi ilə İkinci Qarabağ müharibəsi bitdikdən dərhal sonra mənfur düşmənin dağıtdığı, yerlə-yeksan etdiyi torpaqlarımızda genişmiqyaslı bərpa-quruculuq işləri başladı. Dövlət başçısı İlham Əliyev və birinci xanım Mehriban Əliyeva avqustun 21-də azad Qarabağa səfər çərçivəsində Kəlbəcər və Ağdərə rayonlarında oldular. Bir sıra sosial obyektlərin açılışı və təməlqoyma mərasimlərində iştirak edən cənab İlham Əliyev və birinci xanım Mehriban Əliyeva Kəlbəcər şəhərinə qayıdan sakinlərlə görüşdülər. Görüşdəki çıxışında 21 avqustu tarixi gün kimi qiymətləndirən dövlət başçısı İlham Əliyev onu da vurğuladı ki, ölkəmizin ən böyük rayonu olan Kəlbəcər və onun şəhəri artıq canlanır, buraya həyat qayıdır və əminəm ki, burada rahat yaşayacaqsınız. Siz buna layiqsiniz. Uzun illər ərzində ağır şəraitdə - çadırlarda, uyğunlaşdırılmış binalarda, uşaq bağçalarında, yataqxanalarda, müxtəlif yerlərdə yaşamısınız, həyatınız çox ağır olub.
Kəlbəcərin işğalı bütün başqa yaşayış məntəqələrimizin işğalı kimi böyük faciə idi. Ancaq Kəlbəcərin işğalı strateji nöqteyi-nəzərdən Azərbaycan üçün çox böyük problemlər yaradırdı. Çünki Ermənistanla ovaxtkı Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayəti arasında coğrafi bağlantı yaradılırdı. 1992-ci ilin may ayında Şuşa və Laçının işğal altına düşməsi artıq o bağlantını yaratmışdı və o vaxt “Laçın dəhlizi” adlandırılan yol faktiki olaraq torpaqlarımızın gələcək işğalına yol açmışdı. Kəlbəcərin işğalı isə çox böyük bir coğrafi ərazi üzrə Ermənistanla keçmiş “Dağlıq Qarabağ” arasında coğrafi bağlantı yaratmışdır və beləliklə, digər torpaqlarımızın işğalına yol açmışdır. Ovaxtkı Azərbaycan rəhbərliyi xəyanətkarlıq və satqınlıq siyasəti apararaq doğma diyarımızı qoruya bilməmişdir. Hələ 1992-ci ilin may ayında Şuşa və Laçının işğal altına düşməsi o vaxt hakimiyyətə can atan AXC-Müsavat cütlüyünün xəyanəti nəticəsində mümkün olmuşdur. Alınmaz qalamız Şuşa ermənilərə təhvil verilmişdir. Mənfur cütlük bundan istifadə edərək bir ay sonra məhz Şuşa və Laçın faciəsi üzərində hakimiyyətə gəldi, doğma diyarınızı qoruya bilmədi, ya da qorumaq istəmədi.
Kəlbəcərin 1993-cü il aprelin əvvəlində işğal altına düşməsi məhz ovaxtkı xəyanətkar rəhbərliyin bəd əməllərinin nəticəsi olmuşdur. Ondan sonrakı dövr məlumdur. Uzun sürən danışıqlar heç bir nəticə vermədi. verə də bilməzdi. Çünki Ermənistan bir qarış torpaq qaytarmaq fikrində deyildi. Danışıqlarda, sadəcə olaraq, görüntü yaratmaq naminə iştirak edirdi. Bu məsələ ilə məşğul olmalı olan üç ölkə - Fransa, Rusiya və Amerika məsələni həll etmək əvəzinə, münaqişəni dondurmaq istiqamətində işlər aparırdı və faktiki olaraq erməni işğalına hüquqi don geyindirmək üçün dəridən-qabıqdan çıxırdı. Məhz buna görə münaqişə sülh yolu ilə həll olunmadı. Əgər Ermənistana qarşı o vaxt ciddi sanksiyalar tətbiq edilsəydi, işğalçı dövlət böyük dövlətlər tərəfindən cəzalandırılsaydı, əlbəttə, Ermənistan torpaqlarımızı sülh yolu ilə qaytara bilərdi və qaytaracaqdı. Sadəcə olaraq, onlara qarşı zərrə qədər təzyiq göstərilmədi, əksinə, onlar üçün bütün imkanlar açılmışdı. Bəzi ölkələr onlara milyardlarla dollar dəyərində pulsuz silahlar verirdi. İkinci Qarabağ müharibəsi və antiterror əməliyyatı nəticəsində məhv etdiyimiz və hərbi qənimət kimi götürdüyümüz Ermənistan ordusuna xaricdən verilən silahların qiyməti təqribən 5-6 milyard dollar dəyərindədir. Ermənistanın bu qədər silah almaq üçün pulu yox idi. Bütün bu silahlar onlara pulsuz verilirdi. Məqsəd işğalın davam etməsi, azərbaycanlıların heç vaxt öz dədə-baba torpaqlarına qayıtmamaları, Ermənistanla Azərbaycan arasında münaqişə sülh yolu ilə həll olunmasın. Bu məsələni həll etmək mandatı olan ölkələr faktiki olaraq işğalı əbədi etmək istəyirlər. Biri silahlar, biri siyasi dəstək, biri isə digər imtiyazlar verirdi. Məhz buna görə məsələ öz həllini tapmırdı.
2003-cü ildən sonrakı dövrün reallıqları göz qabağındadır. Hər gün, hər saat müqəddəs Zəfər günümüzü yaxınlaşdırırdıq. Güclü iqtisadiyyat qurduq, beynəlxalq müstəvidə Ermənistanı işğalçı dövlət kimi ifşa etdik. Bir çox aparıcı beynəlxalq təşkilatlar səylərimiz nəticəsində mövqeyimizi qəbul etməyə məcbur olmuşdur. Güclü ordu yaratdıq, ən müasir silahlar aldıq və gənc nəsil yetişdirdik. O gənc nəsil ki, Vətən müharibəsində sinəsini qabağa verib torpaqlarımızı düşməndən azad etdi.
İşğaldan azad edilmiş ərazilərimizin bərpası və yenidən qurulması dövlətimizin iqtisadi siyasətinin əsas tərkib hissəsidir. Bu məqsədlə dövlət büdcəsindən ayrılan vəsaitə, həmçinin imzalanan Fərman və sərəncamlara, təsdiqlənən Dövlət proqramları və Milli Prioritetlərə diqqət yetirmək kifayətdir. “Azərbaycan 2030: sosial-iqtisadi inkişafa dair Milli Prioritetlər” təsdiqlənib, Prezident İlham Əliyevin Fərmanı ilə iqtisadi rayonların yeni bölgüsü aparılıb. İşğaldan azad edilmiş ərazilərə Böyük Qayıdış Azərbaycanın 2030-cu ilədək beş Milli Prioritetlərindən biri kimi müəyyən olunub. Bugünümüzün reallıqları Ümummilli Lider Heydər Əliyevin vaxtilə işğal altında olan ərazilərimiz haqqında söylədiyi “Arzu edirəm ki, sizinlə birlikdə gedək Şuşaya. Gedəcəyik, inanın ki, gedəcəyik. Şuşa Azərbaycanın gözüdür, hər bir azərbaycanlı üçün bu, iftixar mənbəyidir. Şuşa bizim mədəniyyətimizin, tariximizin rəmzidir. Şuşa hamı üçün əzizdir. Amma tək Şuşa yox, Laçın dağları da belə əzizdir. Heç vaxt biz Laçınsız yaşaya bilmərik. Ağdam kimi gözəl bir şəhər, Füzuli, Cəbrayıl, Zəngilan, Qubadlı, Kəlbəcərin o bulaqları, Kəlbəcərin o İsti suyu. Biz onlarsız yaşaya bilmərik” fikirlərinin təsdiqidir