Xəbərlər
Ermənistan kollektiv təhlükəsizlik müqaviləsi təşkilatından çıxarılması zamanın tələbidir
Elman Nəsirov
Milli Məclisin deputatı
Ermənistanın siyasi-hərbi rəhbərliyinin “Qarabağ Ermənistandır və nöqtə” bəyənatının ardınca işğalçı dövlətin müdafiə nazirinin “yeni ərazilər uğrunda yeni müharibə” tezisini dövriyyəyə buraxması və bu istiqamətdə əməli addımlar olaraq iyul və avqust aylarında Azərbaycana qarşı yeni hərbi avantüra və diversiya təxribatlarını həyata keçirməsi məlum münaqişənin müharibəyə tranformasiyası üçün münbit şərait formalaşdırdı. Bu reallıqda müharibənin başlanması sırf zaman məsələsi idi. Sentyabrın 27-də Ermənistan silahli qüvvələrinin bütün cəbhə boyu ağır artileriya hazırlığından sonra hücuma keçməsi gözlənilən müharibəni reallaşdırdı. O müharibəni ki, labüdlüyü ilə bağlı Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev BMT Baş Məclisinin 75-ci sessiyası çərçivəsində ümumi debatlarda çixişı zamanı beynəlxalq ictimaiyyətə xəbərdarlıq etmiş və həyəcan təbili çalmışdı. Dövlətimizin başçısı bildirmişdi ki, Ermənistan müharibəyə hazırlaşır, aqressorun qarşısı alınmalıdır, işğalçıya silah satışı dayandırılmalıdır və ona qarşı sanksiyalar qəbul olunmalıdır. Təəssüf ki, beynəlxalq birlik Azərbaycanın dövlət başçısının bu xəbərdarlıqlarını eşitmədi. Nəticədə məlum münaqişə artıq klassik müharibəyə çevrilmişdir. Xilaskar Azərbaycan ordusu əks hücuma keçərək işğalçı orduya sarsıdıcı zərbələr endirərək, doğma torpaqlarımızın azad olunması kimi müqəddəs vəzifəni şərəflə yerinə yetirir. Hərbi əməliyyatların ilk saatlarında Ali Baş Komandan İlham Əliyev xalqa müraciətində bildirdi ki, “Biz öz torpaqımızda döyüşürük, bu gün Azərbaycan ordusu öz torpaqlarında düşmənə sarsıdıcı zərbələr endirir Erməni əsgərinin Azərbaycan torpağında nə işi var? Bizim işimiz haqq işidir və biz qalib gələcəyik”.
Məğlub Ermənistan ordusu isə öz acizliyi, rəzilliyi və qorxaqlığını sübut edərək, Azərbaycanın mülki əhalisini və mülki obyektlərini hədəfə alır. Bununla da hərbi cinayətə imza atır. Tam təsdiqini tapmış informasiyalara əsasən, Azərbaycanın iri sənaye şəhərlərinə və strateji obyektlərinə qadağan olunmuş silahlardan zərbələr məhz Ermənistan ərazisindən endirilir. Bununla da məkrli düşmən müharibənin sərhədlərinin genişlənməsinə və bu prosesə yeni aktorların cəlb olunmasına nail olmaq istəyir. Başqa sözlə, rəsmi İrəvanın əsas hədəfi mövcud müharibə şəraitində Rusiya başda olmaqla, Kollektiv Təhlükəsizlik Müqaviləsi Təşkilatının (KTMT) Ermənistanın yanında olmasını təmin etməkdən ibarətdir. Proseslərin gedişatı göstərir ki, Ermənistanın siyasi-hərbi rəhbərliyinin bu xülayası da sabun kopüyü effekti verməkdədir. Niyə? Təhlil etməyə çalışaq.
Ermənistanın KTMT ilə münasibətləri kifayət qədər mürəkkəb xarakteristikaya malikdir. Məlum həqiqətdir ki, Ermənistanın siyasi rəhbərliyi hərbi-siyasi təşkilatın Baş katibini heç bir üzv dövlətə xəbərdarlıq etmədən həbs etmişdi. Sonradan digər üzv dövlətlərin, xüsusən Rusiyanın təzyiqi altında bu qərarından geri çəkilməyə məcbur olsa da, hər halda indiyədək də məlum cinayət işinə xitam verilməmişdir. Bundan savayı, düz bir il ərzində hərbi-siyasi təşkilata Baş katibin seçilməsi prosesinə mane olmuşdur. Bütün bunları nəzərə aldıqda, KTMT çərçivəsində bir üzv dövlət olaraq Ermənistana münasibətdə adekvat davranışın mövcudluğu anlaşılandır. Onu da nəzərdən qaçırmaq olmaz ki, KTMT-nin 10 fəsil, 29 maddədən ibarət Nizamnaməsinin IV Fəslinin 12-ci maddəsində aydın şəkildə yazılmışdır ki, hərbi-siyasi təşkilatın 4 orqanının ( Kollektiv Təhlükəsizlik Şurası, Xarici İşlər Nazirləri Şurası, Müdafiə Nazirləri Şurası və Təhlükəsizlik Şurası Katibləri Komitəsi) hər birinin qərarları prosedur məsələlər istisna olmaqla, konsensus əsasında qəbul olunur. Başqa sözlə, təşkilatın üzvlərinin hər hansı birinin “yox“ deməsi kifayətdir ki, müvafiq qərarın qəbulu baş tutmasın. Deməli, məsələyə bu konteksdə yanaşdıqda Ermənistanın indiki halda, yəni hərbi əməliyyatların yalnız Azərbaycan ərazisində aparıldığı reallıqda KTMT-yə istənilən müraciətinin iflasa ugrayacağını öncədən təxmin etmək mümükündür. Oktyabrın 7-də Rusiya prezidenti Vladimir Putin “Rossiya-24” televiziyasına müsahibəsində sözügedən məsələyə toxunarkən aydın şəkildə bəyan etmişdir ki, Rusiya KTMT çərçivəsində üzərinə düşən öhdəliklərə sadiqdir, lakin bu da həqiqətdir ki, hərbi əməliyyatlar Ermənistan ərazisində deyil, Azərbaycan ərazisində aparılır. Zənnimizcə, əlavə şərhə ehtiyac yoxdur.
Əlavə olaraq başqa bir məsələni də diqqətdən qaçırmaq olmaz. Bu da KTMT-in hərbi-siyasi təşkilat olaraq qarşısında qoyduğu məqsəd və təhlükəsizlik məsələlərinə yanaşma tərzi ilə bağlıdır. Belə ki, KTMT-nin 2002-ci il 7 oktyabr tarixində qəbul etdiyi Nizamnaməsinin 3-cü maddəsində qeyd olunur ki, “Təşkilatın məqsədləri sülhü, beynəlxalq və regional təhlükəsizliyi və sabitliyi möhkəmləndirməkdən, kollektiv əsasda üzv dövlətlərin müstəqilliyini, ərazi bütövlüyünü və suverenliyini qorumaqdan ibarətdir. Üzv dövlətlər bu məqsədlərin əldə edilməsində siyasi vasitələrə üstünlük verirlər” . Burada hərbi-siyasi təşkilatın öz fəaliyyətində, yəni müxtəlif səviyyələrdə sülh və təhlükəsizlik məsəllərinin həllində siyasi tənzimlənmə vasitələrinə üstünlük verməsi faktı diqətdən yayınmır. Deməli, Ermənistan üzvü olduğu təşkilatın məqsədlərinin ziddinə fəaliiyət göstərir. Heç şübhəsiz, bu hal təşkilatın imicinə ciddi zərbə vurur. Bundan savayı, KTMT-nin Nizamnaməsinin 4-cü maddəsi də Ermənistanın üzvü olduğu təşkilatın norma və prinsiplərinə daban-dabana zidd siyasət həyata keçirdiyini təsdiqləyir. Həmin maddədə qeyd olunur ki, “Təşkilat öz fəaliyyətində üzv olmayan dövlətlərlə də əməkdaşlıq edir, təhlükəsizlik sahəsində fəaliyyət göstərən beynəlxalq hökumətlərarası təşkilatlarla münasibətlər saxlayır, Təşkilat beynəlxalq hüququn ümumi qəbul edilmiş prinsipləri əsasında ədalətli və demokratik dünya düzəninin formalaşmasına dəstək verir”. Beynəlxalq hüququn ümumi qəbul edilmiş prinsipləri isə, ilk növbədə, beynəlxalq subyektlərin güc tətbiqi ilə hədələməmək və ya güc tətbiq etməməyini, dövlətlərin ərazi bütövlüyü və beynəlxalq səviyyədə tanınmış sərhədlərinin toxunulmazlığını, bütün mübahisəli məsələlərin siyasi yollarla tənzimlənməsini özündə ehtiva edir.
Nəhayət, 1992-ci il 15 may tarixində Daşkənddə imzalanmış Kollektiv Təhlükəsizlik Müqaviləsinin 1-ci maddəsində qeyd olunur ki, “Üzv dövlətlər dövlətlərarası münasibətlərdə güc tətbiqi və ya güc tətbiqi ilə hədələməkdən çəkinəcəkləri ilə bağlı öhdəliklərini təsdiqləyirlər. Onlar öz aralarında və digər dövlətlərlə bütün ziddiyyətləri dinc vasitələrlə həll etmək öhdəliyi götürürlər”. Onu da nəzərə alaq ki. 1993-cü il, sentyabrın 24-də Azərbaycan da sözügüdən müqaviləni imzalamışdır və 1994-cü ilin 20 aprel tarixndən ta 1999-cu ilin 2 aprel tarixinədək hərbi-siyasi təşkilatın üzvü olmuşdur. Deməli, Ermənistan haqqında bəhs olunan 1-ci maddəyə məhəl qoymayaraq, qurumun digər üzvü olan Azərbaycana qarşı güc tətbiq etmiş və bütün dinc nizamlama imkanlarının üstündən xətt çəkərək, işğal siyasətini həyata keçirmişdir.
Yuxarıda gətirdiyimiz bütün hüquqi arqumentlər bir daha təsdiqləyir ki, Ermənistan KTMT yarandığı vaxtdan ta indiyədək onun daxilində pozuculuq işi ilə məşğul olmuş, hərbi-siyasi təşkilatın imicinə zərbə endirən fəaliyyət nümayiş etdirmiş və qurumun məqsədləri ziddinə davaranış sərgiləmişdir. Nəticədə isə bumeranq effekti ilə üz-üzə qalmışdır.
Zənnimizcə, KTMT-nin inkişaf hədəfləri və perspektivləri fonunda Ermənistanın təşkilatdaxili və təşkilatxarici aqressiv davaranışı bu işğalçı dövlətin hərbi-siyasi qurumdan çıxarılması məsələsini zamanın tələbinə çevirmişdir.